Przekroczenie prędkości – wykroczenie kodeksowe

Jednym z najczęściej popełnianych wykroczeń drogowych jest przekroczenie dopuszczalnej maksymalnej prędkości w trakcie jazdy pojazdem mechanicznym. W związku z tym w 31 grudnia 2010 r. w Kodeksie wykroczeń pojawił się art. 92a, zgodnie z którym kto, prowadząc pojazd, nie stosuje się do ograniczenia prędkości określonego ustawą lub znakiem drogowym, podlega karze grzywny. Sytuacja jest jednak o tyle specyficzna, że to samo zachowanie (przekroczenie prędkości) jest także penalizowane przez art. 92 k.w. (zignorowanie znaku) i art. 97 k.w. (zignorowanie przepisów ustawy). Dlatego art. 92a k.w. traktuje się jako lex specialis wobec powyższych regulacji i sprawca przekraczający dopuszczalną prędkość odpowiada wyłącznie z tego przepisu.

Wykroczenie polegające na przekroczeniu dopuszczalnej prędkości

Wykroczenie opisane w art. 92a k.w. jest czynem godzącym w bezpieczeństwo i porządek w komunikacji. W przepisie nie wskazano, że chodzi o komunikację w ruchu lądowym. Taki wniosek można wysnuć z funkcji przepisu, jego miejsca w Kodeksie oraz faktu, że przepis odwołuje się do znaków drogowych. Zgodnie bowiem z art. 92a§ 1 k.w. zabronione niedostosowanie się do ograniczenia prędkości określonego ustawą lub znakiem drogowym podczas prowadzenia pojazdu.

W dniu 1 stycznia 2022 r. art. 92a k.w. został podzielony na dwa paragrafy. W § 2 umieszczono typ kwalifikowany wykroczenia. Zgodnie z nim, jeśli przekroczono prędkość o ponad 30 km/h, minimalna kara grzywny musi wynieść 800 zł.

Jakim pojazdem można przekroczyć prędkość

Przepisy Kodeksu wykroczeń nie zawierają definicji pojazdu, dlatego warto sięgnąć do Prawa o ruchu drogowym. Zgodnie z jej art. 2 pkt 31 pojazd to środek transportu przeznaczony do poruszania się po drodze oraz maszyna lub urządzenie do tego przystosowane, z wyjątkiem urządzenia wspomagającego ruch.

Popełnić wykroczenie z art. 92a k.w. można zatem nie tylko samochodem czy motorem, ale też motorowerem, skuterem, traktorem a nawet rowerem. Warunkiem odpowiedzialności jest poruszanie się pojazdem podpadającym pod wspomnianą definicję – nie musi to być pojazd mechaniczny.

Kto prowadzi pojazd?

Podobnie jak w przypadku pojazdu, także jego prowadzenie nie ma swojej ustawowej definicji. Zgodnie z Wielkim słownikiem języka polskiego prowadzić to inaczej kierować pojazdem. Z kolei kierować oznacza sprawiać, że pojazd porusza się w pożądanym kierunku. Jest to definicja zgodna z tą przyjętą przez doktrynę prawniczą, która za prowadzenie uznaje nadawanie pojazdowi pędu i decydowanie o kierunku jazdy.

Niedostosowanie się do limitu prędkości

Zgodnie z omawianym przepisem karane jest niedostosowanie się do limitu prędkości. Jest to wykroczenie formalne, a zatem nie musi wystąpić żaden skutek (np. wystąpienie zagrożenia na drodze), by doszło do jego popełnienia. Sprawca może przy tym działać umyślnie (zauważył znak i go zignorował) oraz nieumyślnie (nie zauważył znaku, ale mógł to zrobić oraz mógł przewidzieć, że w terenie zabudowanym nie może jechać 90 km/h).

Dopuszczalna prędkość

Maksymalna prędkość pojazdu została uregulowana przede wszystkim w ustawie o ruchu drogowym. W art. 20 tej ustawy wskazano limity z podziałem na miejsca (np. strefa zamieszkania, autostrada) oraz konkretne pojazdy (ciągnik rolniczy czy hulajnoga elektryczna).

Organ zarządzający ruchem może także znakami drogowymi modyfikować dopuszczalną prędkość w danym miejscu, tzn. zwiększać ją lub zmniejszać.

Jeśli organ rejestrujący konkretny pojazd w drodze decyzji administracyjnej wskaże maksymalną prędkość, z jaką pojazd ten może się poruszać, to przekroczenie tego limitu nie będzie stanowić wykroczenia, ponieważ decyzja administracyjna nie mieści się w zakresie ustawy lub znaku drogowego.

Co grozi za przekroczenie prędkości

Za przekroczenie prędkości do 30 km/h sprawcy grozi grzywna według przepisów ogólnych, tj. kwota od 20 zł to 5 000 zł.

Jeśli zaś dojdzie do przekroczenia powyżej 30 km/h, grzywna wyniesieni od 800 zł to 30 000 zł, co wynika z art. 24 § 1a k.w. W przypadku opisanej dalej recydywy minimalna grzywna wyniesie natomiast 1 600 zł.

Oprócz tego sprawcy grozi zatrzymanie prawa jazdy (przy odpowiednio poważnym przekroczeniu), dostanie on także punkty karne uzależnione od wielkości przekroczenia.

Zatrzymanie prawa jazdy

Chyba najpoważniejszą konsekwencją prawną związaną z przekroczeniem prędkości jest pozbawienia prawa jazdy. Zgodnie z art. 135 ust. 1 pkt 2 lit. a Prawa o ruchu drogowym policja zatrzyma wydane w kraju prawo jazdy za pokwitowaniem w przypadku ujawnienia czynu polegającego na kierowaniu pojazdem z prędkością przekraczającą dopuszczalną o więcej niż 50 km/h na obszarze zabudowanym.

Mało kto wie o tym, że w takiej sytuacji istnieje szansa na uchylenie się od zatrzymania prawa jazdy. Chodzi tutaj o sytuacje, gdy kierowca przekroczył prędkość działając w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącego dobru chronionemu prawem, jeżeli niebezpieczeństwa tego nie można było uniknąć inaczej, a poświęcone dobro w postaci bezpieczeństwa na drodze przedstawiało wartość niższą od dobra ratowanego.

Wysokość mandatu za przekroczenie prędkości

Przekroczenie prędkości jest wykroczeniem, za które można otrzymać mandat. Wysokość wymierzanych mandatów wynika z rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów w sprawie wysokości grzywien nakładanych w drodze mandatów. Podstawowe kwoty mandatów to:

• przy przekroczeniu do 10 km/h – 50 zł;
• przy przekroczeniu od 11 do 15 km/h – 100 zł;
• przy przekroczeniu od 16 do 20 km/h – 200 zł;
• przy przekroczeniu od 21 do 25 km/h – 300 zł;
• przy przekroczeniu od 26 do 30 km/h – 400 zł;
• przy przekroczeniu od 31 do 40 km/h – 800 zł;
• przy przekroczeniu od 41 do 50 km/h – 1000 zł;
• przy przekroczeniu od 51 do 60 km/h – 1500 zł;
• przy przekroczeniu od 61 do 70 km/h – 2000 zł;
• przy przekroczeniu powyżej 70 km/h – 2500 zł.

Warto jednak pamiętać, że zgodnie z art. 38 § 2 k.w. kierującemu pojazdem mechanicznym ukaranemu za wykroczenie określone w art. art. 92a § 2 k.w., który w ciągu dwóch lat od ostatniego prawomocnego ukarania popełnia to samo wykroczenie wymierza się karę grzywny w wysokości nie niższej niż dwukrotność dolnej granicy ustawowego zagrożenia. Z tego powodu rozporządzenie przewiduje wyższe mandaty dla recydywistów:

• przy przekroczeniu od 31 do 40 km/h – 1600 zł;
• przy przekroczeniu od 41 do 50 km/h – 21000 zł;
• przy przekroczeniu od 51 do 60 km/h – 3000 zł;
• przy przekroczeniu od 61 do 70 km/h – 4000 zł;
• przy przekroczeniu powyżej 70 km/h – 5000 zł.

Liczba punktów karnych za przekroczenie prędkości

Wykroczenia drogowe, a do takich należy przecież przekroczenie prędkości, wiążą się z jeszcze jedną represją – punktami karnymi. Ich liczba wynika z rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie ewidencji kierujących pojazdami naruszających przepisy ruchu drogowego.

Rozporządzenie przewiduje następującą liczbę punktów za przekroczenie prędkości:

• do 10 km/h – 1 punkt;
• od 11 do 15 km/h – 2 punkty;
• 16 do 20 km/h – 3 punkty;
• od 21 do 25 km/h – 5 punktów
• od 26 do 30 km/h – 7 punktów;
• od 31 do 40 km/h – 9 punktów;
• od 41 do 50 km/h – 11 punktów;
• od 51 do 60 km/h – 13 punktów;
• od 61 do 70 km/h – 14 punktów;
• powyżej 70 km/h – 15 punktów.